ڕۆژی پێنج‌شەممە، ٢٠٢٢/٥/١٢، لە ڕێ‌وڕەسمی دابەشکردنی “خەڵاتی زێڕینی بلە”ی ئەم‌ساڵ‌دا، دووان لەو بەڕێزانە کە ڕێزیان لێ‌گیرا و خەڵاتەکەیان پێ‌بڕا، هاوکار و پشتیوان و ئەندامی ئەنجومەنی بنکەکەمانن، واتە بەڕێزان سەڵاحەدین ئاشتیی وەرگێڕی کتێبە مێژوویییە لەچاپدراوەکانی بنکەی ژین و دکتۆر سەعد بەشیر ئەسکەندەری گەورە ئەرشیفساز و لێکۆڵەرەوە و دامەزرێنەری “خانەی کتێب و بەڵگەنامەی نیشتمانی”ی عیراق پاش ڕووخانی ڕژێمی بەعس. ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی “بنکەی بەڵگاندن و لێکۆڵینەوەی ژین” شادمان و شەرەفمەندە کە ئەو دوو بەڕێزە لەپای خزمەتە ڕۆشنبیری و کولتوورییە زۆرەکانیان‌دا ڕێزیان لێ‌گیراوە و ئەو خەڵاتەیان پێ‌بەخشراوە، پیرۆزبایییان لێ‌دەکا و هیوای لەشی ساغ و تەمەنی درێژ و سەرکەوتن و بەرهەم و چالاکیی زیاتریان بۆ دەخوازێ.
دکتۆر سەعد بەشیر ئەسکەندەر
٢٨/٥/١٩٦٢ لە بەغدا لەدایک‌بووە. ١٩٩٥ بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە مێژووی نوێی جیهان‌دا لە زانکۆی میترۆپۆلیتان (باکووری لەندەن)، ١٩٩٦ ماجستێری لە مێژووی نێودەوڵەتی (مێژووی پێوەندییە نێودەوڵەتییەکان و مێژووی ئەڵمانیای نازی و سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا)دا لە کۆلیجی زانستە ئابووری و سیاسییەکان – زانکۆی لەندەن، ١٩٩٩ دکتۆرای لە مێژووی نێودەوڵەتی (سیاسەتی بریتانیا بەرامبەر بە کێشەی کورد، ١٩١٥-١٩٢٣) لە هەمان کۆلیج و زانکۆ وەرگرتووە.
بەرپرسی و شارەزایی:
١٩٩٩-٢٠٠٣ ئەندامی “المنبر الثقافي العراقي”ی سەر بە زانکۆی لەندەن – کۆلیجی بێرکیبیک، ٢٠٠٣-٢٠١٤ بەڕێوەبەری گشتیی “خانەی کتێب و بدڵگەنامەی نیشتمانی”ی عیراقی، دامەزرێنەر و ئەندامی لیژنەی نێودەوڵەتیی یۆنسکۆی تەرخانی پاراستنی کەلەپووری ڕۆشنبیریی عیراقی لە ٢٠٠٣وە، دامەزرێنەر و ئەندامی لیژنەی نیشتمانیی تایبەت بە پاراستنی کەلەپووی ڕۆشنبیریی عیراق و بەستراو نە لیژنەی نێودەوڵەتییەوە لە ساڵی ٢٠٠٤ەوە، ٢٠١٠-٢٠١٤ نوێنەری عیراق (بە پلەی باڵوێز) لە لیژنەی نێودەوڵەتیی پشتگیریی گێڕانەوەی سامانی کولتووری بۆ وڵاتانی خۆیان (پاریس – یۆنسکۆ)، ٢٠٠٣-٢٠١٤ سەرۆک و ئەندامی گەلێک لیژنەی وەزاری و حکوومی.
چالاکیی‌تر:
- موحازەرەی داوە لە گەلێک زانکۆی ڕۆژاوایی و دەزگای کولتووری (بۆ نموونە، زانکۆی هارڤارد و کۆڵەمبیا و مۆزەخانەی بریتانیا و مۆزەخانەی میترۆپۆلیتان لە نیوویۆرک و کتێبخانەی بریتانیا و کتێبخانەی نیشتمانی لە فلۆڕەنسا).
- چەندەها ڕاپۆرت و لێکۆڵینەوەی لە کۆنگرە نێودەوڵەتییەکانی تایبەت بە کولتوور و کەلەپووری ڕۆشنبیری و نێژووی نوێی عیراق و کوردستان پێشکەش‌کردووە.
- تۆڕێکی فراوانی پێوەندیی لەگەڵ ڕێکخراوەکان و ناوەندەکانی ڕؤشنبیریی نیشتمانی و نێودەوڵەتی و پسپۆڕانی گەلێک وڵاتی ئەوروپا و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریدا دامەزراندووە.
- بە چوار زامنی کوردی، عەرەبی، فارسی و ئینگلیزی دەدوێ.
بەرهەمەکانی:
١. قیام النظام الإماراتي في کوردستان وسقوطە (بین منتصف القرن العاش و منتصف القرن التاسع عشر) (بغداد، ٢٠٠٤؛ السلیمانیة، مرکز ژین، ٢٠١٠) (کراوە بە کوردی).
٢. من التخطیط الی التجزئة: سیسة بریطانیا العظمی تجاە مستقبل کوردستان ١٩١٥-١٩٢٣، (السلیمانیة، مرکز ژین، ٢٠٠٩) (کراوە بە کوردی و لەژێر چاپدایە).
٣. الجذور التاریخیة للحل الفدرالي للمسألة الکوردیة في العراق ١٩٢٠-٢٠٠٣ (السلیمانیة ٢٠٠٤؛ بغداد ٢٠١٠).
٤. الدیمقراطیة وحق تقریر امصیر القومي، مع إشارة خاصة الی المسألة الکوردیة (السلیمانیة ٢٠٠٥).
٥. الدولـة الحدیثة والامة في العراق مع نقد لاطروحات حنا بطاطو (السلیمانیة ٢٠٠٥).
٦. الفیلیون ونظام البعث ١٩٦٣-٢٠٠٣ (السلیمانیة ٢٠٠٤).
وتاری ئەکادیمی لە گۆڤارەکان‌دا:
١. دیمقراطیة المشارکة في السلطة في العراق (السلیمانیة ٢٠٠٣).
٢. وضع الکتاب في العراق: بین إرث ثقیل وتحدیات الإرتقاء (مجلة ژین، العدد ٣، ٢٠١٣، السلیمانیة).
٣. الجماعة الکوردیة في بغداد: بین تحدیات الواقع متطلبات البناء والتحول (مجلة ژین، العدد ٢، ٢٠١٢، السلیمانیة).
کتێب بە ئینگلیزی:
- From planning to partition: Great Britain policy towards the future of Kurdistan 1915-1923, Zheen Center & Ministry of Culture, Irbil, 2012.
کتێب بە زمانی‌تر:
- Guardian in flames of war: The diary of Saad Eskander, Publisher: Ying Shu Gai Man Qun Dao Shang Wang Lou, 2008 ((Chinese Language).
- Bagdad – Friedhof der Bucher: Tagebuch des Direktors von Nationalbibliothek und -Archiv des Irak, Edition Koln, 2008 (German Language).
وتار و بەند لە کتێب و گۆڤاری ئینگلیزی‌دا:
Fayli Kurds and the Baath Regime, 1963-1990, in “The Kurds: Nationalism and Politics” Ed. Fāliḥ ʻAbd al-Jabbār & Hosham Dawod; London: Saqi Books, 2006.
‘Britain’s Policy in Southern Kurdistan: The Formation and the Termination of the First Kurdish Government’, British Journal of Middle Eastern Studies, Vol. 27, No.2 , November 2000.
‘Southern Kurdistan under Britain’s Mesopotamian Mandate: from Separation to Incorporation, 1921-1923’, Middle Eastern Studies, Vol.37, No.2, April 2001.
چاپەمەنیی ئەلیکترۆنی:
Minerva Research Initiative: Searching for the Truth or Denying the Iraqis the Rights to Know the Truth?, The Social Science Research Council, http://essays.ssrc.org/minerva/2008/10/29/eskander/
The Tale of Iraq’s ‘Cemetery of Books’, Information Today, Inc. http://www.infotoday.com/it/dec04/eskander.shtml
Diary of Saad Eskander: Director of the Iraq National Library and Archive; British Library Board, www.bl.uk/notices/iraqdiary.html.
La Biblioteca Nacional y Archivo de Irak: dificultades heredadas y nuevos retos; Asociación Educación y Bibliotecas Tilde (Madrid, España) Gredos (Universidad de Salamanca, Spain) 2008 (Spanish Language)
Iraq National Library and Archive: Inherited Difficulties and New Challenges; Alexandria, v22 n1 (2011): 47-51
ڕێزلێنان:
Archivist of the Year Award by New York’s Scone Foundation at a ceremony at Columbia University in New York on 12 November 2007. 2006[hz.m) (ئەرشیفسازێکی گشتی)
The MESA Academic Freedom Award of the Middle East Studies Association in Montreal in 2007. (خەڵاتی ئەکادیمیای ئازادی)
Honorary Fellowship of the Chartered Institute of Library and Information Professionals (CILIP) in recognition of his distinguished service at a ceremony hosted at the British Library in London in December 2008. (بەخشینی سیفەتی زەمالەی شانازی)
سەلاحەددین ئاشتی
٥ی گەلاوێژی ١٣٤٢ (٢٧/٧/١٩٦٣) لە مەهاباد لەدایک‌بووە و خوێندنی سەرەتایی، ناوەندی و دواناوەندیی هەر لەو شارە تەواوکردووە.
وەک زۆربەی ڕێبوارانی وێژەی کوردی بە شیعر کەوتە نێو دنیای ئەدەبیات. دواتر چووە سەر ڕێچکەی نووسین و ڕێبازی ڕۆژنامەوانی و وەرگێڕان. ماوەیەک سەرۆکی نوويسینی گۆڤاری “مەهاباد” بووە.
بەرهەمەکانی:
١. بێدەنگیی دەریا، ژان بروولێر، (بە هاوبەشی لەگەڵ خوالێخۆشبوو عەلی حەسەنیانی)، وەرگێڕان لە فارسییەوە، هەولێر، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی موکریانی، ٢٠٠١.
٢. کوێری، ژۆزێ ساراماگۆ، وەرگێڕان لە فارسییەوە، چاپی یەکەم: هەولێر، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی موکریانی، ٢٠٠١، چاپی دووەم: سلێمانی، چاپخانەی شڤان، ٢٠٠٧، چاپی سێهەم: هەولێر، ناوەندی ئاوێر، ۲۰۱۶.
٣. خەییامی هەژارانە، چاپی یەکەم: هەولێر، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی موکریانی، ٢٠٠١، چاپی دووەم: سلێمانی، چاپخانەی شڤان، ٢٠٠٤، چاپی سێهەم: بۆکان، کۆڵەپشتی، ۲۰۱۳، چاپی چوارەم: مەهاباد، بنکەی چاپەمەنی مووساسیر، ۲۰۱٤.
۴. بەم هەمووە تاوانەوە لێبووردنی چی؟ جاناتان ڕەندڵ، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، مەکتەبی ڕاگەیاندنی ی. ن. ک، ٢٠٠٣.
۵. نەتەوەخوازی، دوکتۆر عەبدوڵڵا ئەبریشەمی، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، چاپخانەی شڤان، ٢٠٠٣.
٦. کەریم خانی زەند، جان ڕ. پێری، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، بنکەی ژین، ٢٠٠٥.
٧. ئێرانی سەردەمی ساسانییەکان، پڕۆفێسۆر ئارتوور کریستێنسێن، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، بنکەی ژین، ٢٠٠٦. چاپی دووەم: ۲۰۱۱.
٨. شەوێک و خەوێک – بستووی ژیان (بیرەوەری و شێعرەکانی محەممەد نووری)، ئامادەکردن و پێداچوونەوە، سلێمانی، بنکەی ژین، ٢٠٠٦.
٩. ئێرانی سەردەمی سەفەوی، دوکتۆر ڕاجر سێیڤری، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، بنکەی ژین، ٢٠٠٦.
١٠. تاپۆ و بوومەلێڵ(بەشێک لە پەخشانەکانی سوارە ئێلخانی‌زادە)، ئامادەکردن و پێداچوونەوە، تاران، دەزگای چاپەمەنی پانیز، ١٣٧٩/ ٢٠٠٠.
١١. کتێبی دیاربەکرییە، ئەبووبەکر تارانی، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، بنکەی ژین ٢٠٠٧.
١٢. مێژووی ئەفشار، میرزا ڕەشید ئەدیبوششوعەرا، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، بنکەی ژین، ٢٠٠٨.
١٣. ئەشکانییەکان (پارتەکان)، ماڵکۆم کالێج، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، بنکەی ژین ٢٠١٠.
١۴. کردهای امپراتوری عثمانی، دکتر جلیل جلیل، ترجمە از کردی بە فارسی، تهران، نشر پانیذ، ١٣٨١ شمسی/ ٢٠٠٢م.
١۵. تاریخ خروج اکراد و قتل [و] غارت شیخ عبیداللە بدبنیاد و اغتشاش و فتنە زیاد در مملکت آذربایجان در سنە ١٢٩٧، علی بن امیر گونەخان افشار، تدقیق، تصحیح و حاشیەنگاری: انور سلطانی، محمدعلی سلطانی و صلاح‌الدین آشتی، سلیمانیە، چاپ مرکز ژین، ٢٠٠٨.
۱۶. مێژووی ئێران: سه‌رده‌می هه‌خامه‌نشییه‌کان، پێداچوونه‌وه‌ی ئیلیا گێرشێڤیچ، وه‌رگێڕان له فارسییه‌وه، سلێمانی، بنکه‌ی ژین، ۲۰۱۲.
۱۷. مێژووی ئێران له سه‌ره‌تاوه هه‌تا هاتنی ئیسلام، ڕۆمه‌ن گیرشمه‌ن، وه‌رگێڕان له فارسییه‌وه، سلێمانی، بنکه‌ی ژین، ۲۰۱۳.
۱٨. ئێرانی سه‌رده‌می پادشایه‌تیی قاجاران، عه‌لی‌ئه‌سغه‌ر شه‌میم، وه‌رگێڕان له فارسییه‌وه، سلێمانی، بنکه‌ی ژین، سلێمانی ۲۰۱۵.
١٩. شەنگەسوار: سەرجەمی بەرهەمەکانی سوارە ئێلخانی‌زادە، ئامادەکردن و پێداچوونەوە، سلێمانی، غەزەلنووس، ۲۰۱۴.
۲۰. ئێران لە بەرەبەیانی مێژوودا، جۆرج گڵێن کامێرۆن، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، بنکەی ژین، ۲۰۱۵.
٢١. شەرەفنامە، بەرگی یەکەم و دووەم، شەرف‌خانی بدلیسی، وەرگێڕان لە فارسییەوە، سلێمانی، بنکەی ژین، ٢٠١٧.
